06/08/1917

1. veel Chinezen toegekomen

Dit is de eerste keer dat Achiel Van Walleghem het heeft over het Chinese Labour Corps. Zoals hij in 1915 de Indiërs beschreef, is ook hier zijn beschrijving accuraat maar geeft tegelijk blijk van enige (evidente) xenofobie en vooroordelen.  

Foto 1: Een aquarel van een groep Chinese arbeiders op weg naar het werk (Australian War Memorial)

Foto 2: Mannen van het CLC aan het werk aan een loskaai

 

2. Hun sergeanten,… hun politiemannen.. ook een tolk

In elke compagnie van ongeveer 500 man waren er verschillende ploegbazen (‘gangers’) met verschillende rangen. Misschien wel de belangrijkste figuur in een compagnie van Chinese arbeiders was de tolk. Zijn rol was niet te onderschatten: hij was immers de enige die kon communiceren met zowel de ploegbazen en arbeiders, als met de Britse officieren. Hij had dan ook meerdere privileges.

Foto 3: een groepje mannen van het CLC met vooraan de ploegbazen, duidelijk bewust van hun waardigheid. Rechts rechtopstaand is de tolk, te herkennen aan zijn armband.

 

3. Kampen afgespannen met prikkeldraad

In principe mochten de Chinese arbeiders hun kampen niet verlaten zonder begeleiding (met uitzondering van de tolken) en ze mochten in principe ook niet op bezoek bij burgers en in cafés. Uit latere getuigenissen blijkt dat dit toch kon gebeuren.

Foto 4: Het kamp van de 101ste compagnie van het CLC aan de Kemmelseweg in Voormezele (en niet in Kemmel, zoals de postkaart suggereert), in 1919.

 

4. paraplutenten

Dit waren zogenaamde ‘bell tents’, ronde tenten.

Foto 5: een Canadees kamp met bell tents in het begin van de oorlog

 

5. hun meerlaan begon te piepen

of: hun merelaar begon te schuifelen, of nog: hun beer begon te grollen

Hongergevoel kan gepaard gaan met de ingewanden die geluiden produceren.

 

6. slaande argumenten

Er zijn vele getuigenissen, zowel van Belgische burgers, Britse officieren als van Chinese arbeiders over de inderdaad vaak hardhandige behandeling van de Chinezen door hun Britse officieren.  Dat leidde vaak tot protest van de kant van de Chinezen. Dat ze het niet erg vonden om geslagen te worden, zoals Van Walleghem schrijft, is niet juist. Het duidt eerder op Van Walleghems onvermogen om hun gezicht te lezen en om hoogte te krijgen van hun ware gevoelens.

 

7. een soort van vertrek-bril

Zo omschrijft Van Walleghem de ‘cangue’. Het te kijk stellen in de cangue was een traditionele straf in het China van toen.

Met “vertrek-bril” verwijst Van Walleghem naar het kleinste vertrek van het huis : het toilet en de W.C. bril.In de dagen van Van Walleghem was dat meestal een klein gebouwtje dat achter het  huis stond (vandaar de uitdrukkingen “naar bachten gaan, naar de koer gaan). Het “huizeken” was opgetrokken boven een (overwelfde) aalput. Je kon er zitten op een plank met een ronde opening, waar een houten deksel op paste. Naast je hing een bundel verknipte kranten. Boven in de deur voor je was een hartje (of een ruit) uitgezaagd.

Foto 6: een Chinees (niet van tijdens de oorlog) wordt aan de kaak gesteld in een cangue

Foto 7: een “vertrek-bril”

 

8. in Poperinge werden er enigen doodgeslagen

Voor alle duidelijkheid heeft Van Walleghem het hier over slachtoffers van beschietingen.

De eerste Chinese arbeider die in België omkwam was Yu Enpeng van de 55ste compagnie. Hij kwam om op 31 juli 1917 en ligt begraven in Poperinghe New Military Cemetery. Op de dag dat Van Walleghem deze woorden schreef kwam er nog een Chinese arbeider om: Si Guangxian van de 47ste compagnie, begraven in Haringhe (Bandaghem) Military Cemetery.  

 

9. Twee grote kampen

Respectievelijk in Nedergraafstraat vlak bij het dorpscentrum en een eindje verder, nabij de hoek van de Sint-Pietersstraat en de Ouderdomseweg.

 

10. er zijn enige katholieken bij

Dat klopt. Enkele katholieke missionarissen, zoals de Vlaamse scheutist Leo Van Dijck zouden zelfs pogingen ondernemen om als aalmoezenier toegevoegd te worden aan het Chinese Labour Corps. Van Dijck organiseerde zelfs na de Wapenstilstand een bedevaart naar Lourdes voor leden van het CLC. Katholieken in China waren meestal afkomstig uit de lagere klassen, en er werd enigszins op hen neergekeken.

Foto 8: Pater Leo Van Dijck met Chinese arbeiders in Lourdes, 1919  

 

11. In de Franse sector zijn er veel  Anamieten

Met An(n)amieten worden Vietnamezen bedoeld.  Vaak werden de Chinese arbeidesr in de Belgische en Franse pers ten onrechte als An(n)amieten aangeduid.

Frankrijk had heel wat kolonies, ook in Azië, ten zuiden van China. Annam ligt in midden van het huidige Vietnam, met als belangrijkste stad de oude keizerlijke hoofdstad Hué.In 1884 maakten de Fransen van dat gebied een protectoraat, binnen de Unie van Indochina (waartoe ook behoorden: Tonkin ten noorden en Cochin-China ten zuiden). In 1954, na de nederlaag van Dien Bien Phou, was de dekolonisatie daar een feit.

Foto 9: Travailleurs annamites aan het werk in een munitiefabriek in Frankrijk.

 

12. burgerkruis eerste klasse

Foto 10: het burgerlijk ereteken eerste klas.